Lusíada

CAZAMINTO DE JENTE CRISTANG DE MALACA

Patrick da Silva

Malaca. Foto de Joaquim de Castro.

Masqui jente idade gostar garda isti costume de cazaminto antigo, na eo sa pensaminto, tempo teng contra per nos. Ja teng certo quiora tudu jente idade morre, isti costume taming logo cabar.

Na tempo passado, pai-mai tomar grande trabalu per busca ungwa fila qui bong per olotro sua filo cazar. Antes de aqele olotro logo mandar ungwa jente idade preguntar com olotro sua filo canto (quanto) ele quere cazar. Canto seng, olotro logo scule ungwa bela qui teng tanto respeitado per bai pica cazaminto com aqele fila. Isti mandada logo buscar ungwa dia qui bonito per fazer ella sa visite.

Quiora ella ja bai na aqele fila sua casa ella masiante logo pincha palabra com aqele fila sua pai-mai, antes ella dar sabe ella sa dreto obra. Segir costume, pai-mai de fila logo pedi ungwa semana sa tempo per conselar com olotro sua fila assim gerisang, antes de dar reposta. Canto pai-mai dar reposta umbes-per-umbes jente logo pensar olotro sa fila barrato. Canto olotro refuza aqele oras mesmo, dos-dos parte logo sentir recear. (Per Jente Cristang de Malaca nos miste sempre-sempre lembrar jente sa sintiminto.)

Aqele mandada logo trize isti nobas com pai-mai de mancebo. Ja passa ungwa semana isti mandada logo bai torna per tomar reposta de pai-mai de fila. Canto pai-mai de fila nunca contente olotro logo dar isti rezang: "nos ja conselar com nossa fila, mas ella sentir nunca chega idade per cazar". Mas, canto olotro contente, olotro logo dar consentiminto. Ja cabar acha reposta isti mandada logo leba nobas com pai-mai de mancebo. Cabar aqele olotro logo arranjar dia per dar sinal/seng.

Antes de dia de dar sinal aqele mandada logo bai dar sabe com pai-mai de fila qui pai-mai de mancebo gostar visitar olotro sua casa na tal tal dia. Pai de fila logo rascunde: "Nos basta contente logo recebe com bos tudu. " Na tempo passado mancebo-mancebo com fila-fila num pode atende aliada de dar seng. Dar seng teng chuma metade casado. Ja cabar dar sinal (trocar anela) dos-dos parte miste bizia pessoa assi andar caminho streito. Mancebo miste dar mostra qui ele trabalha força, fila miste prende cozinha, costura com guarda casa-porta. Ella mesmo num pode tentar mutu com outro-outro mancebo.

Dia de trocar anela sempre sempre cai na Sabdo que Domingo. Tanto jente gostar scule Domingo de Pasco, Festa de San Juang que Festa de San Pedro per dar seng. Ante di aqele, parente de dos-dos parte miste dar sabe com olotro sua jente idade-idade assi gerisang per atende. Cada parte logo pegar ungwa papiador para andar costume de dar seng. Tudu jente qui ja acha abizu logo juntar na cada qual sa lugar, quem banda feme, quem banda macho. Perto-perto chegar oras de trocar anela jente de banda macho logo bai per feme sa casa. Quiora olotro ja chegar na bordo de casa mancebo sa papiador logo choma com dono de casa per perdir licencia entra. Olotro pode entra cabar feme sa papiador rascunde: "teng licencia, faze fabor entra ".

Na feme sa casa loga teng tudu olotro sa gente qui ta spera com banda macho sa jente. Mas mancebo num pode teng juntado com ele sa jente. Ele miste spera na outro casa. Ja cabar tudu entra, papiador de banda macho logo falar com parente de feme: "Eo ja beng com recado de Sinyur com Siara Antonio Pereira per pidi cazar com Sinyur com Siara Juang sua fila, Maria, com olotro sa filo, Jacob. Nos ficar com grande confiança qui nos logo recebe uma bong reposta". Papiador de banda feme despois reposta: "Eo parte de Sinyur com Siara Juang ficar mutu alegre per acede, mas nos miste preguntar com noiba canto elle taming acede".

Ja cabar isti, feme com ella sua companheira logo entra na sala, despois sua papiador logo preguntar com ella: "Maria, Sinyur com Siara Antonio logo fica mutu alegre canto bos acede cazar com olotro sua filo Jacob". Feme logo reposta: "Canto (quanto) eo sua papa com eo sua mama contente, eo taming contente ". Ja cabar iste ella com sua companheira logo bai drento. Agora, banda macho sa papiador logo pedi com fila sa parente: "Sinyur com Siara Juang, eo pedi licencia per noibo encontra com Noiba" Feme sa pai logo rascunde: "Mutu alegre Sinyur, teng licencia per noibo encontra com noiba".

Ja cabar isti ungwa pessoa logo bai choma com aqele mancebo beng per feme sa casa. Isti mancebo miste trize ungwa cesto com dos botel brandi qui ele logo dar com feme sa pai. Cabar aqele, ele logo dar mang com pai-mai assi tudu gerisang de feme, cabar logo santar.

Cabar aqele companheira Ioga trize feme per dar conhece com mancebo. Ele dar mang com feme cabar logo trocar anela. Beberasa logo passar per tudu lanta saude. Mas ante de lanta saude papiador de banda feme logo falar: "Assi de començo teng alegria, nos confia nos logo teng alegria ate fing". Ja cabar lantar saude, olotro logo conselar dia de cazaminto.

Na isti manera pai de mancebo sempre-sempre logo dar mostra ele sa patrato. Ele logo falar: "Mas presta mas bong ".

Pai de banda feme logo pedi andar cazaminto na drento de seis mes sa tempo. Ja cabar olotro acede, olotro logo dar merce, cabar bai casa.

Na outro dia, Domingo, isti mancebo miste bai visita com ele sa noiba. Mas ele num pode bai na'ala unsong. Ele sa papiador que outro jente idade miste acompanhar com ele. Qui ora ja chegar feme sa casa isti papiador logo pedi licencia, com pai-mai de feme per mancebo encontra com ella. Ja cabar acha licencia nobo mancebo pode papia com feme. Masqui ja dar sinal mancebo com feme num pode bai rudia dos-dos. Olotro chuma pode encontra na feme sa casa seja na Sabado com Domingo. Canto olotro quere bai for a olotro miste leba ungwa companheira mesmo.

Mas-menos dos mes antes de cazar, feme sa pai logo mandar ele sa papiador per encontra com mancebo sa pai per arranjar dia de cazaminto, dinheiro com dia de premeiro pregang de cazaminto. Papiador de banda mancebo taming miste teng na drento de connselasang.

Padre logo publicar pregang tres domingo ante de cazaminto. Ante de publicar premeiro pregang mai de noiba/mai de noibo cada qual miste dar sabe com tudu olotro sua gente. Olotro logo bai abizar pregang na Quintafera de premeiro pregang. Igual manera miste segir per segunda com numero tres pregang.

Jente Cristang de Malaca considera abizu com boca mas grande de abizu com chito. Tudu gerisang miste abizar com boca, mesmo cambrado-cambrado firme. Isti mesmo teng mai-mai sa obrigasang. Cada qual mai com cada qual sua companheira logo bai abizar cada qual sã gerisang per atende cazaminto. Mai de noiba/mai de noibo bisti sarong com cabaia, com flores na conde com lenco na umbro.

Ja chega na tal tal casa mai de noiba/noibo logo faze abizu na isti manera: "Com recàdo de eo sa marido taming de eo, isti ta dar sabe qui nossa fila Maria ta cazar com Jacob na....... Isti abizu teng per bos com tudu familia. Beng atende de dia de come noibo ate noiba merce greza. Nang bos falta beng sabe? Nang skise sei". Quem qui ja acha abizu logo rascunde. "Canto bos sa aliada nos miste bai. Seza eo nunca acha bai eo logo mandar outro atende. Nos ja cai tanto tempo cambrado firme onde pode nunca bai. Nossa aliada bos ja beng judar, cai pode nos ficar " ngrato. Nos miste atende ".

Outro de gerisang com cambrado-cambrado firme, tudu gente qui logo judar na cazaminto, taming compadre, comadre marra cronche macho, marra cronche feme, padrinho, madrinha, mesmo miste atende de dia de come noibo ate dia de noiba merce greza. Mai de noiba logo scule oito que des pessoa cozinheiro/cozinheira assi pega ungwa di olotro ficar cabeça. Cabeça de cozinheiro miste ola qui tudu teng chega, assi faze lesti tudu umbes na oras. Dono de casa miste dar com cozinheiro chega-chega beber per olotro fica alegre quioras ta cozinhar.

Na tempo passada cazaminto teng na Terce-fera. Ante de aqele teng canto uso qui miste faze. Premero miste faze cama. Isti uso logo teng na Domingo.

Comadre logo arranjar cama de noiba bonito-bonito, cabar aqele pindurar cronche na porta de cama. Despois ella miste mandar mai de noiba com mai de noibo ola. Canto olotro ja satisfeto comadre logo ficha-tranca porta de cama. Cabar olotro logo passar 'abo-abo' com cha per tudu qui teng na' ala. Jente Cristang de Malaca confia canto fila-fila ola cama de noiba, olotro nadi acha cazar. Noiba mesmo num pode ola sua cama.

Cronche mesmo miste pindura na porta entrada de casa de noiba, casa de noibo, casa de compadre com commadre assi casa de marra cronche macho com marra cronche feme.

Na bespa de cazaminto, Segundafera, logo faza ungwa brinco bobo na noiba sa casa qui nos choma 'marra strado'. Logo faze ungwa strado na sala de casa com tres spelo pregado na tras, com croche na meo-meo de strado. Logo bota tres cadera na riba de strado.

Na tras de cada cadera teng spelo. Ja chega seis oras, na presente de tudu gerisang, comadre logo mandar com noiba santar na cadera meo, cabar logo marra sa mang na cadera. Cabar aqele, ella logo chomar com compadre com noibo, despois falar: "Ozi, teng tal baca ja entra na eo sa jarding ja come tudu fruta com bredo. Bos conhece quem sua dono?" Compadre logo preguntar com noibo canto aqele baca ele sua. Noibo logo reposta: "Dessa eo ola masiante ". Cabar aqele olotro logo leba com noibo ola 'baca' despois ele logo falar: "seng isti eo sa baca, dessa eo soltar com ella". Mas, comadre nadi dessa, ella Ioga falar: "Umpode, bos miste faze pagaminto per tudu qui isti baca ja come ". "Bong " rascunde noibo, "qui bos quere "? "Ungwa botel de brandi", pedi comadre. Ja cabar dar brandi nobo pode soltar baca. Cabar isti tudu gente logo beber, despois come. Isti stiro, nos choma 'Dar come noibo'.

Na dia de cazaminto teng dos ceremonia qui igual, ungwa na noiba sa casa mas ungwa na noibo sa casa. Perto-perto noiba/noibo larga per greza olotra sua jente logo juntar na cada qual sa casa. Ja chega oras per larga casa, dono de casa logo passar binho, cabar tudu logo dar saude com noiba/ noibo. Noiba/Noibo logo chera mang de pai, mai, assi tudu qui teng na casa. Isti ceremonia choma 'larga noiba/noibo'.

Bistido de noiba na tempo passado teng grande diferente de agora. Noiba biste cabaia branco comprido com saia de ceda comprido. Ella logo biste fato-fato, na ella sa conde logo bota cocopin com outro-outro fato.

Noibo biste suit branco com chapeu na cabeça. Ele miste teng na greza masiante de noiba. Costume de Jente Cristang Noibo miste spera com noiba. Canto noiba tocar spera com noibo ella sa jente logo ficar raiba.

Ja cabar missa de cazaminto, compadre, comadre, marra cronche macho com marra cronche feme logo acompanhar com noiba com noibo per casa. Ja chega perto-perto 20 que 30 ela de casa de noiba, carreta cabalo logo parrar. Noiba com noibo dece cabar empe ilarga com ilarga. Compadre com comadre logo empe tras de noiba-noibo.

Marra cronche feme logo prega cronche na peito de noiba, isti sinal qui noiba filamena. Cabar isti tocador logo tocar berso de cazaminto, cabar noibo tomar tres spaço, tira ele sa chapeu, cabar bassa chapeu com noiba assi com tudu qui teng na'ala.

Assi noiba com noibo começa andar Marra cronche feme logo pincha 'rampe' marra cronche macho logo pincha agu cherozu na riba de noiba com noibo assi com tudu jente. Isti uso chomar 'recebe noiba'.

Ja cabar noiba com noibo entra na casa olotro miste chera mang de olotro sua pai-mai assi tudu perisang, despois tudu gente logo santar na mesa de cha. Ja cabar beber cha tudu gente partida, noibo taming miste bai sa casa.

Na atarde noiba com tudu sua bistido, logo santar na cadera meo qui ja sta bota na riba de strado na dia de 'dar come noibo'; comadre santar na banda dreto, marra cronche feme santar na banda skerdo, per sperajente beng come. Sempre-sempre banda noibo sajente logo começa come. Nos miste lembrar per dar jente de banda noibo santar come masiante. Canto nunca segir isti uso, jente de banda noibo logo falar banda noiba sa jente nunca sabe manera.

Na oras de come logo lantar tanto saude. Compadre logo masiante dar saude com noiba com noibo: "Siara Siures, isti teng saude de noiba com noibo, nos pedi Deus dar olotro sua bida saude assi olotro bibe firme tudu sempre". Ja cabar compadre dar saude, noibo miste reposta: "Siara siures, quem ja lantar saude per noiba com noibo, assi ja pedi nossa bida saude, teng grande merce. " Logo teng mas saude qui miste lantar na oras de come.

Teng saude per pai-mai de noiba, pai-mai de noibo, saude per compadre com comadre, saude per marra cronche macho com marra cronche feme, mesmo saude per cozinheira/cozinheiro assi per tudu qui ja atende na aliada de cazaminto. Ja cabar come logo teng branho com mata contigas per tudu jente alegrar.

Per amiang, mai de noiba miste abiza tudu noibo sa gente assi noiba sajente come media com atarde. Ja cabar come media logo teng jogu cheki. Oras de come atarde, noiba com noibo miste atende com jente.

Olotro num pode come juntado com jente. Ja cabar come tudu jente logo balar branho. Nos choma isti aliada 'branho Quartafera'.

Na Domingo, noiba com noibo atende missa.

Ja cabar missa olotro miste bai dar merce com tudu qui jajuda no olotro sa cazaminto. Isti chomar 'noiba merce greza'.

Canto olotro teng sa poiso, logo teng mas ungwa come com branho per tudu quem quijajuda na cazaminto.

Isti sua fing de ungwa cazaminto de Jente Cristang de Malaca.

Publicado in Revista de Cultura,

N° 1, I Série, Abril/Junho de 1987.

desde a p. 199
até a p.